वर्णमाला क्रमानुसार विलोम शब्द

वर्णमाला क्रमानुसार विलोम शब्द

अमृत- विष
अथ- इति
अन्धकार- प्रकाश
अल्पायु- दीर्घायु
अनुराग- विराग
अनुज- अग्रज
अधिक- न्यून
अर्थ- अनर्थ
अतिवृष्टि- अनावृष्टि
अनुपस्थिति- उपस्थिति
अज्ञान- ज्ञान
अनुकूल- प्रतिकूल
अभिज्ञ- अनभिज्ञ
अल्प- अधिक
अनिवार्य- वैकल्पिक
अगम- सुगम
अभिमान- नम्रता
अनुग्रह- विग्रह
अपमान- सम्मान
अरुचि- रुचि
अर्वाचीन- प्राचीन
अवनति- उन्नति
अवनी- अंबर
अच्छा- बुरा
अच्छाई- बुराई
अमीर- ग़रीब
अंधेरा- उजाला
अर्जित- अनर्जित
अंत- प्रारंभ
अंतिम- प्रारंभिक
अनजान- जाना-पहचाना

आदि- अंत
आगामी- गत
आग्रह- दुराग्रह
आकर्षण- विकर्षण
आदान- प्रदान
आलस्य- स्फूर्ति
आदर्श- यथार्थ
आय- व्यय
आहार- निराहार
आविर्भाव- तिरोभाव
आमिष- निरामिष
आर्द्र- शुष्क
आज़ादी- ग़ुलामी
आकाश- पाताल
आशा- निराशा
आश्रित- निराश्रित
आरंभ- अंत
आदर- अनादर
आयात- निर्यात
आर्य- अनार्य
आदि- अनादि
आस्तिक- नास्तिक
आवश्यक- अनावश्यक
आनंद- शोक
आधुनिक- प्राचीन
आना- जाना
आलस्य- फुर्ती
आध्यात्मिक- भौतिक

इच्छा- अनिच्छा
इष्ट- अनिष्ट
इच्छित- अनिच्छित
इहलोक- परलोक


उत्कर्ष- अपकर्ष
उत्थान- पतन
उद्यमी- आलसी
उर्वर- ऊसर
उधार- नक़द
उपस्थित- अनुपस्थित
उत्कृष्ट- निकृष्ट
उपजाऊ- बंजर
उदय- अस्त
उपकार- अपकार
उदार- अनुदार
उत्तीर्ण- अनुत्तीर्ण
उत्तर- दक्षिण
ऊंचा- नीचा
उन्नति- अवनति
उचित- अनुचित
उत्तरार्द्ध- पूर्वार्द्ध

एकता- अनेकता
एक- अनेक

ऐसा- वैसा


औपचारिक- अनौपचारिक


कृतज्ञ- कृतघ्न
क्रय- विक्रय
कमाना- खर्च करना
क्रूर- दयालु
कच्चा- पक्का
कटु- मधुर
क्रिया- प्रतिक्रिया
कड़वा- मीठा
क्रुद्ध- शान्त
कर्म- निष्कर्म
कठिनाई- सरलता
कभी-कभी- अक्सर
कठिन- सरल
केंद्रित- विकेंद्रित
क़रीबी- दूर के
कम- अधिक

खेद- प्रसन्नता
खिलना- मुरझाना
खुशी- दु:ख
ख़रीददार- विक्रेता
ख़रीद- बिक्री
ख़रीदना- बेचना

गर्म- ठंडा
गन्दा- साफ़
गहरा- उथला
ग़रीब- अमीर
गुण- दोष, अवगुण
ग़लत- सही

घृणा- प्रेम
घात- प्रतिघात
घर- बाहर
घाटा- फ़ायदा

चर- अचर
चौड़ी- संकरी, तंग

छोटा- बड़ा
छूत- अछूत

जन्म- मृत्यु
जल्दी- देरी
जीवन- मरण
जल- थल
जड़- चेतन
जटिल- सरस

झूठ- सच


ठोस- तरल

डरपोक- निड़र



तुच्छ- महान
तकलीफ़- आराम
तपन- ठंडक


दुर्लभ- सुलभ
दाता- याचक
दिन- रात
देव- दानव
दुराचारी- सदाचारी
दयालु- निर्दयी
देशी- परदेशी

धीरे- तेज़
धनी- ग़रीब, निर्धन
धर्म- अधर्म
धूप- छाँव
धीर- अधीर

न्याय- अन्याय
निजी- सार्वजनिक
नक़द- उधार
नियमित- अनियमित
निश्चित- अनिश्चित
निरक्षर- साक्षर
नूतन- पुरातन
निंदा- स्तुति
निर्दोष- र्दोष
नीचा- ऊंचा
नकली- असली
निर्माण- विनाश
निकट- दूर

प्यार- घृणा
प्रत्यक्ष- परोक्ष
पतला- मोटा
पाप- पुण्य
पतिव्रता- कुलटा
प्रलय- सृष्टि
पवित्र- अपवित्र
प्रश्न- उत्तर
पूर्ण- अपूर्ण
प्रेम- घृणा
परतंत्र- स्वतंत्र
प्राचीन- नवीन / नया
पक्ष- निष्पक्ष
प्राकृतिक- अप्राकृतिक
प्रसन्न- अप्रसन्न
प्रभावित- अप्रभावित
पोषण- कुपोषण
परिचित- अपरिचित
प्रवेश- निकास
पदोन्नति- पदावनति
प्रतिकूल- अनुकूल
प्रारंभ- अंत
पसंद- नापसंद


बंधन- मुक्ति
बुद्धिमता- मूर्खता
बासी- ताजा
बाढ़- सूखा
बुराई- भलाई

भूलना- याद करना
भाव- अभाव

मूक- वाचाल
मितव्यय- अपव्यय
मोक्ष- बंधन
मौखिक- लिखित
मानवता- दानवता
महात्मा- दुरात्मा
मान- अपमान
मधुर- कटु
मित्र- शत्रु
मिथ्या- सत्य
मंगल- अमंगल
महंगा- सस्ता
मेहनती- आलसी / कामचोर
मृत्यु- जन्म
मंजूर- नामंजूर
मुमकिन- नामुमकिन

यश- अपयश
युद्ध- शांति
योग्य- अयोग्य

रात- दिन
रुग्ण- स्वस्थ
रक्षक- भक्षक
राग- द्वेष
रात्रि- दिवस
राजा- रंक
रुचि- अरुचि
रोज़गार- बेरोज़गार

लाभ- हानि

व्यवस्था- अव्यवस्था
व्यावहारिक- अव्यावहारिक
विधि- निषेध
विधवा- सधवा
वरदान- अभिशाप
विनम्रता- घमंड
विजय- पराजय
वसंत- पतझड़
विरोध- समर्थन
विशुद्ध- दूषित
विषम- सम
विद्वान- मूर्ख
विश्वास- अविश्वास
विकसित- अविकसित
विशिष्ट- सामान्य / साधारण
विश्वनीय- अविश्वनीय
विस्तृत- संक्षिप्त
विकास- ह्रास

श्वेत- श्याम
शयन- जागरण
शीत- उष्ण
शुभ- अशुभ
शुष्क- आर्द्र
शोर- शांन्ति
श्र
श्रम- विश्राम
श्रोता- वक्ता


स्वतंत्र- परतंत्र
स्वस्थ- अस्वस्थ
स्वीकृत- अस्वीकृत
स्वदेश- विदेश
स्वर्ग- नरक
स्तुति- निंदा
स्वाधीन- पराधीन
स्वतंत्रता- दासता
स्वीकार- अस्वीकार
स्थाई- अस्थायी
सजीव- निर्जीव
सुगंध- दुर्गन्ध
संक्षेप- विस्तार
सरस- नीरस
सौभाग्य- दुर्भाग्य
सगुण- निर्गुण
सक्रिय- निष्क्रय
सफल- असफल
सज्जन- दुर्जन
संतोष- असंतोष
सुखान्त- दुखांत
सच- झूठ
सुन्दर- बदसूरत, कुरूप
साक्षर- निरक्षर
साधु- असाधु
सुपुत्र- कुपुत्र
सुर- असुर
सुमति- कुमति
साकार- निराकार
सुजन- दुर्जन
सम्मान- अपमान, अनादर
सुबह- शाम
सूर्योदय- सूर्यास्त
सरकारी- ग़ैरसरकारी
सुविधा- असुविधा
सस्ता- महंगा
सक्षम- अक्षम
सुरक्षित- असुरक्षित
संभव- असंभव
संतुलित- असंतुलित
संतुलन- असंतुलन
सावधानी- असावधानी
सघन- विरल
सहायक- बाधक
सहमत- असहमत
सुख- दुख
सहयोग- असहयोग
सहमति- असहमति
समापन- उद्घाटन
सर्दी- गर्मी

हर्ष- शोक
हित- अहित
हिंसा- अहिंसा
हार- जीत
हानि- लाभ
क्ष
क्षणिक- शाश्वत

No comments:

Post a Comment